HOUTEN – De populariteit van Halloween lijkt elk jaar toe te nemen. Maar wat is Halloween eigenlijk? Waar komt het vandaan? Hoezo vinden we het zo leuk om te griezelen? In een driedelige serie probeert Omroep Lekstroom daar antwoord op te geven en wordt een overzicht van Halloweenactiviteiten in de regio gegeven.
Deel 2: Waarom griezelen we zo graag?

We weten inmiddels dat Halloween van oorsprong een invulling van Allerzielen was. Mensen liepen langs graven op kerkhoven om voor de overledenen te bidden. Dat gebeurde in het donker, wat automatisch een enge sfeer gaf. Kinderen lieten elkaar daar schrikken in het donker. Maar wat trekt ons er nu nog in aan?

“Het is een hele veilige manier om je angsten aan te gaan”, zegt klinisch psycholoog Max Kloosterman. “Net zoals bij horrorfilms. Je kunt spelen met doodsangsten, zonder dat je echt gevaar loopt.” Volgens hem is dat precies wat Halloween zo aantrekkelijk maakt: we mogen even flirten met het duister, zonder dat het ons echt schaadt.

Tijdens Halloween ben je eigenlijk toeschouwer en deelnemer van iets angstaanjagends. Je kijkt naar enge dingen, loopt een spookroute, of je verkleedt je als iets engs. “Dat mag dan ineens”, zegt Kloosterman. “Je mag legitiem met hele enge dingen omgaan.” En dat voelt goed. Iets engs meemaken en dat ‘overleven’ als toeschouwer, geeft een dopamine-rush. Je schrikt, maar overleeft het. “Dat geeft een kick.”

En die kick zit niet alleen in het bang zijn, maar ook in het bang maken. “Iemand laten schrikken geeft een machtsgevoel”, legt Kloosterman uit. “En dat is lekker.” Maar je kunt je vriend of vriendin ook beschermen tegen het kwaad, als jij stoerder bent. Óók dat kan een machtsgevoel geven.

Volgens Kloosterman schuilt er meer achter onze fascinatie voor horror. “De mens heeft naast angsten ook woede en agressie in zich. Antisociaal gedrag heeft een charme.” Denk aan de killer in een horrorfilm, die doet wat jij misschien stiekem ook wel zou willen doen. “Waar jij stopt in het echte leven, gaat de killer door. Dat is heel satisfying.”

Het is een veilige manier om onderliggende agressie te ontladen. “Je kunt je identificeren met het slachtoffer, dus samen bang zijn. Maar ook met de dader, juichen van genot als het slachtoffer aan stukken wordt gehakt.”

Verkleden speelt ook een grote rol in het Halloween zoals we het nu kennen. “Mensen verkleden zich al zolang de mensheid bestaat”, zegt Kloosterman. “Denk aan Britse rechters met pruiken, je neemt een rol aan.” Met verkleden vergroot of maskeer je volgens Kloosterman een deel van jezelf. “Je verschuilt je achter een masker, dat voelt spannend en veilig.”

De voorpret speelt ook mee: wat trek je aan, wat doen anderen? En als dan op een feestje iedereen verkleed is, geeft dat een saamhorigheidsgevoel. En je mag ineens iets zijn wat normaal niet mag: een spook, een moordenaar of een monster.

Angst als oefening
Kinderen hebben al vroeg te maken met angsten: spoken onder het bed of monsters in de kast. “Die angsten hebben we nodig om gevaar beter in te schatten”, aldus Kloosterman. “Het is gezond er mee te oefenen.” Halloween, sprookjes en horrorfilms helpen daarbij. Ze bieden een gecontroleerde omgeving waarin we leren omgaan met angst, en die angst te normaliseren.

Toch is het niet alleen fantasie. “In de wereld zelf wordt horror steeds meer zichtbaar. Aanslagen, oorlogen – tragedie wordt normaler.” Kloostermans voorspelling is dat mensen zich daardoor makkelijker kunnen identificeren met Halloween.

Tot slot speelt het onbekende een grote rol. “De suggestie van het donker is heel groot’, zegt Kloosterman. Volgens hem maakt het feit, dat je geen volledige controle hebt over wat er gebeurt, het extra spannend en eng. “Zelfs als je weet dat iemand je gaat laten schrikken, gil je alsnog. Mensen kunnen werkelijkheid en fantasie moeilijk dan onderscheiden.”

Halloween laat ons dus toe om te spelen met het duister – veilig en gecontroleerd. Het is het enige moment in het jaar waarop angst, agressie en fantasie samenkomen in een feest dat ons laat voelen wat we normaal wegstoppen. En juist dat maakt het zo spannend.