LOPIK – Zijn ervaringen als militair in Nieuw-Guinea had Arie Langenberg lang weggedrukt. Tot hij met pensioen ging. Hij sliep slecht en werd badend in het zweet wakker door nachtmerries. De manier om met zijn trauma’s om te gaan, is het delen van zijn verhaal met basisschoolleerlingen. Op Nationale Veteranendag staan de ervaringen van veteranen centraal.

Toen hij 18 werd – het was 1960 – moest Arie zich melden voor de militaire dienstplicht. “Je had niks te willen”, blikt hij terug. Van wat hem te wachten stond, had hij geen idee. Ja, zijn vader en oom waren ook militair geweest: maar praten daarover deden ze niet. En dat de diensttijd de verdere loop van zijn leven zou beïnvloeden, kon hij ook nog niet vermoeden.

Arie begon als rekruut in Maastricht. Dat was wel even anders dan hij thuis gewend was. “Je moest een strozak vullen, dat werd je bedje”, vertelt hij. “Je kreeg kleding die niet paste en een plunjezak vol spullen met als opdracht: ze moeten op mesbreedte netjes opgestapeld worden in je kast.”

Tropenopleiding
Omdat Arie zowel lichamelijk als geestelijk in goede conditie was, werd hij geselecteerd voor de tropenopleiding. “Het was een avontuur, je wist helemaal niet waar je naartoe ging. Toentertijd wist ik niet eens waar Nieuw-Guinea lag!” Hij leerde hoe je een bedje bouwt in het oerwoud, bomen kappen, zeiltjes spannen, slapen in gevechtstenue en zelf je was doen.

In Nieuw-Guinea was de opdracht om uit te kijken naar infiltranten. Indonesië was in 1949 onafhankelijk geworden, maar Nieuw-Guinea viel nog onder Nederlands gezag. Dat was tegen de wil van Indonesië. De Papoea’s, de oorspronkelijke bewoners van het eiland, stelden de Nederlandse soldaten op de hoogte als er Indonesiërs in een kampong waren, een dorp.

Arie vertelt hoe het was om op patrouille te lopen in Nieuw-Guinea.

Eenmaal bij de kampong kreeg Arie te horen waar de infiltranten sliepen. En kreeg hij de opdracht een handgranaat bij hen naar binnen te gooien. “Als het dan even stil is, dan ga je naar binnen. En dan zie je wat je hebt gedaan.”

Het oerwoud was niet te vergelijken met het oefenen op de schietbaan thuis.

Nachtmerries
“Ik kroop in mijn werk om dingen te vergeten”, zegt Arie over zijn terugkeer in Nederland. Er was weinig begrip voor de heftige dingen die hij daar had meegemaakt. “Er werd gezegd: die hebben de tropenkolder. Die hebben in de zon gelopen, die zijn getikt. Maar het was gewoon PTSS. Alleen was dat toen nog niet bekend.” Het lukte hem niet op opnieuw te aarden in het gereformeerde gezin waar hij was opgegroeid. Hij ging een tijdje bij zijn oom wonen, in Lopik. Daar kreeg hij een buurmeisje met wie hij nog steeds getrouwd is.

“Ik was haast dag en nacht aan het werk om het verleden te vergeten”, zegt Arie. Toen hij met pensioen ging, kwamen zijn trauma’s weer naar boven. “Ik kon niet meer slapen, moest twee keer nacht het bed verschonen omdat ik zo lag te zweten en begon te snauwen tegen de kinderen. Toen zei mijn vrouw: we gaan hulp zoeken.” Arie werd behandeld door een psychiater en kreeg de optie opgeleid te worden tot veteraan die zijn verhaal doet voor de klas.

Mimiek
De boodschap die Arie kinderen wil meegeven is dat ze meer met elkaar moeten praten. “Ze hebben allemaal zo’n zwart kastje in hun hand waarmee ze elkaar berichtjes sturen, maar zonder emoties, zonder gevoel, zonder een lach, zonder een traan. Je ziet geen emoties meer op de gezichten.” Hij vertelt de kinderen: kijk elkaar aan, zie de mimiek van iemands gezicht als je wat vertelt.

Met het veteranenmonument en het maandag onthulde anjerveldje vraagt Langenberg in Lopik meer aandacht voor veteranen. “Na de oorlog kregen de gesneuvelde militaire in praktisch iedere plaats een monument. Maar de militairen die het overleefd hebben, die hebben een rugzak vol. En die hadden toen nog geen monument.”

Foto: gemeente Lopik.