LEKSTROOM REGIO – Het duurt in Nederland relatief lang voor er nieuwe verkiezingen zijn na de val van het kabinet. Een reden daarvoor is dat gemeenten tijd nodig hebben de verkiezingsdag voor te bereiden. Wat komt daar allemaal bij kijken? Omroep Lekstroom maakte een rondgang langs de vier gemeenten.
De Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober komen dwars door de voorbereiding voor de gemeenteraadsverkiezingen heen. Die vinden plaats in maart 2026. Voor de gemeenten komt dat eigenlijk juist handig uit, geven Houten en Nieuwegein aan. De teams die al bezig waren voor de verkiezingen, konden direct beginnen voor 29 oktober.
Wat was de eerste stap die gemeenten zetten toen de verkiezingsdatum bekend was?
De belangrijkste taak die de gemeente heeft, is het regelen van stembureaus. Ze begonnen dan ook als eerst met het aanschrijven van locaties. Vervolgens gaan de gemeenten stembureauleden werven, die vooraf getraind moeten worden.
| Belangrijke momenten richting 29 oktober 15 september: Dag van Kandidaatstelling Op deze dag moeten partijen hun kandidatenlijsten inleveren, waarna de Kiesraad die controleert op geldigheid. Vanaf dat moment kunnen kandidaten langskomen in het gemeentehuis om een ondersteuningsverklaring af te leggen. De kandidaat moet dan 580 steunbetuigingen van kiesgerechtigden hebben verzameld. 29 september: definitieve vaststelling kandidatenlijsten Na controle door de Kiesraad kan de gemeente nu de kandidatenlijsten definitief opstellen, printen en versturen, wat ook een taak van hen is. 15 oktober: stempas De gemeente laat de stempassen printen en moet zorgen dat deze uiterlijk 15 oktober bij kiesgerechtigen thuis zijn bezorgd. 24 oktober: kandidatenlijsten Uiterlijk dan moeten de kandidatenlijsten zijn bezorgd. |
Hoeveel kost het de gemeente om een verkiezing te organiseren?
Lopik en IJsselstein geven aan op dit moment nog geen extra fte’s in te zetten voor de verkiezingen. In Houten zijn tot eind april 2026 drie mensen het grootste deel van hun werkweek bezig met de beide verkiezingen. Het kernteam bestaat uit vijf mensen. In Nieuwegein werken momenteel ongeveer 16 mensen aan de voorbereiding van de Tweede Kamerverkiezingen, wat op de verkiezingsdag zelf zo’n 50 medewerkers en 350 vrijwilligers zijn.
De gemeenten draaien in principe zelf op voor de kosten van een verkiezing. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) berekende dat gemeenten €7,79 per kiesgerechtigde nodig hebben. Dat is voor Lopik zo’n €115.000, voor IJsselstein €260.000, voor Houten een kleine €300.000 en voor Nieuwegein iets meer dan €500.000. Het grootste deel hiervan, 38%, is voor arbeidsuren. 22% is voor het huren van stemlocaties en 16% voor vrijwilligersvergoedingen. De rest gaat bijvoorbeeld naar het versturen van de stembiljetten en ICT.
Mogelijk komt er een bijdrage vanuit de rijksoverheid, maar dat is op dit moment nog onduidelijk. De VNG verwacht dat het Rijk alles zal vergoeden, omdat het vervroegde verkiezingen zijn.
Zijn gemeenten de enige reden dat het zo lang duurt voordat er verkiezingen zijn?
Nee. De Kiesraad noemt allereerst rekening te houden met de wettelijke termijnen in de Kieswet, die optellen tot 3,5 maand. Daarnaast moeten kiezers in het buitenland voldoende tijd hebben zich te registreren en op tijd het briefstembewijs te krijgen. De Kiesraad wil ook dat politieke partijen voldoende tijd hebben om zich voor te bereiden. En tenslotte noemt ze het zomerreces en de herfstvakantie als redenen om uit te komen op 29 oktober als optimale datum.
Foto: J.M. Luijt
