Er was eens een boerenzoon in de vorige eeuw ten zuidoosten van de stad Utrecht. Hij was de jongste van twaalf kinderen in een arm boerengezin, dus zijn toekomstperspectief was hooguit dat hij een arme boer zou worden. Dat werd anders toen hij verliefd werd op de enige dochter van een rijke boer uit een naburig dorp, en zij gelukkig ook op hem. Toen hij met haar trouwde, was hij ineens een rijke boer. Behalve rijk bleek al snel dat hij ook een vernuftige boer was. Hij kocht voor al zijn familieleden oude, vervallen boerderijen op die ze gezamenlijk opknapten om zo allemaal te kunnen worden wat ze het liefst wilden zijn: boer. Maar deze boer had toen de smaak te pakken, dus bleef hij doorgaan met het kopen van vervallen huizen, liet ze opknappen en verkocht ze met een mooie winst. Daar kocht hij dan weer meer land van, om nog meer groente en fruit op te verbouwen of om zijn groeiende veestapel van koeien en paarden op te laten grazen. Dat leverde vervolgens ook weer meer inkomsten op, om nog meer personeel mee aan te kunnen nemen en zelf steeds minder te doen te hebben.
Zo had hij alle tijd om al zijn vernuftige ideeën op z’n gemak uit te proberen en op de hoogte te blijven van de vele ontwikkelingen in deze bijzondere eeuw. Het was dan ook niet meer dan logisch dat hij medeoprichter was van de eerste boerenleenbank, boerencoöperatie en melkcontrolestation in de regio. De laatste controleerde de kwaliteit en hoeveelheid melk van elke koe, wat in het stamboek van de koe kwam en waarmee de waarde van de koe bepaald werd. Ook was hij betrokken bij het oprichten van een regionale Landbouwschool, het Waterschap en de lokale Boerenbond. Het enige waar hij zich niet mee inliet was de politiek. Niet alleen omdat dat in die tijd in zijn omgeving niet zo erg speelde, ook omdat hij liever zijn tijd besteedde aan in zijn ogen zinvollere zaken zoals de plaatselijke kerk sponsoren voor het voeden van de armen en het opvangen van wezen. Via de kerk kwam hij ook in contact met de Zusters Augustinessen, die toen nog wachtlijsten hadden van dames die non wilden worden en daarvoor een nieuw klooster met kapel wilden bouwen. De vernuftige boer wilde ook wel eens in een ander soort kerk kijken en stond daar graag een stuk land voor af. Kon hij dat voortaan op loopafstand doen.
Omdat zijn aard zo vernuftig was, was hij altijd wel in voor iets nieuws. Zo was hij de eerste boer in het dorp die in een auto rondreed en ook al de eerste die een telefoon had. Gelukkig was hij geen ‘herenboer’ die alleen om status gaf, maar deelde het plezier van die nieuwigheden graag met anderen. Zo kwamen de mensen langs om de dokter te bellen als dat nodig was en bracht hij ze met de auto als het een spoedgeval betrof. Ook speelde hij graag voor taxichauffeur: iedere week op weg naar de kerk stopte hij als hij mensen zag lopen en vroeg of ze mee wilden rijden. Dat werd niet door iedereen in dank afgenomen. Eén gezin uit de buurt weigerde categorisch mee te rijden. Volgens hen moest het niet gekker worden: arbeiders die met boeren meereden lag ver buiten hun belevingswereld.
Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, kreeg de vernuftige boer het erg druk. Het begon met koeien melken in het hele dorp toen dat geëvacueerd werd (hij peinsde er niet over weg te gaan). Het was jammer dat er maar zo weinig mensen waren gebleven, want nu waren er koeien die gek werden van hun uiers die op springen stonden. Er kwamen wel veel Duitse soldaten en officieren door het dorp, eerst richting Utrecht om die stad te veroveren en een paar dagen later de andere kant weer op omdat ze teruggedreven werden. Maar die wilden niet helpen met het melken van al die koeien. Gelukkig keerde voor de koeien al snel de rust terug (het land werd alsnog bezet en de dorpelingen kwamen weer naar huis) en kreeg de boer het druk met het uitdelen van melk, vlees en aardappelen aan hongerige mensen uit Utrecht. Het werd al snel zo druk op het erf dat er niet genoeg voedsel was voor alle mensen. Bovendien kwamen er steeds meer zieke mensen die een tekort aan ander soort voedsel, zoals suiker en groente, hadden. De vernuftige boer vond daar een vernuftige oplossing voor: de mensen moesten voortaan een dubbeltje betalen voor een kan melk, waarvan hij weer ander soort voedsel kocht voor de zieken. Het was hem inmiddels wel duidelijk dat niet alle hongerige en zieke mensen uit de stad zijn boerderij konden bereiken, dus bedacht de vernuftige boer nog iets vernuftigs.
Hij had namelijk begrepen dat de Duitsers nog wel respect hadden voor de nonnen, die in de stad probeerden te helpen waar ze konden. Dus vertelde hij de bezetter dat hij karren vol voedsel naar de Zusters Augustinessen (nu Stad Gods) in de stad wilde brengen en kreeg hij een escorte mee. Dat was nodig omdat anders de hongerige mensen onderweg de aardappels van de kar af zouden stelen. Wat de Duitsers niet wisten was dat de zusters in de stad de Ondergrondse herbergden: daar was het voedsel ook voor. Het duurde niet lang of de vernuftige boer bracht voedsel naar de stad en nam onderduikers mee terug. Niet alleen Joodse: ook veel Nederlanders werden inmiddels aan het werk gezet in Duitsland, tenzij ze onderdoken. Op deze manier kreeg de boer veel helpende handen in zijn inmiddels bloeiende filantropische bedrijf, die een slaapplekje vonden in de uitpuilende hooizolder. Eén Utrechter heeft daar waarschijnlijk nu nog nachtmerries van: hij kwam midden in de nacht naar de boerderij en vond op de tast een slaapplekje in het hooi. Helaas voor hem bleek dat slaapplekje al ingenomen te zijn…door de hond! Naar verluidt heeft de man drie dagen niet kunnen zitten. Niet lang daarna was de man de enige die geen verdriet had toen de hond door de Duitsers doodgeschoten werd omdat ie na de avondklok buiten liep.
De voedseldistributie ging een tijdje goed, totdat de Duitsers ook honger kregen. Met de regelmaat van de klok kwamen ze razzia’s houden en namen koeien en paarden mee. Dat was natuurlijk niet de bedoeling, dus bedacht de vernuftige boer opnieuw een vernuftige oplossing. Hij groef een gat in het korenveld en stuurde daar de paarden en koeien in. Zo konden de dieren wel vanuit de lucht, maar niet vanaf de weg gezien worden. Helaas bracht dat de Duitsers op het idee om in de schuur op zoek te gaan naar voedsel. Ze vonden een grote berg appels, en zeiden dat ze die later op kwamen halen. Snel haalde de vernuftige boer alle onderduikers uit de hooizolder en gezamenlijk vervingen ze de appels door herfstknollen (koeienvoer), behalve de bovenlaag. Toen de Duitsers met een kar terugkwamen en niks bleken op te kunnen laden, werden ze zo boos dat ze op de boer schoten. Gelukkig verschroeiden hierbij alleen zijn nekharen.
Nu de schuur ook niets te bieden had, besloten de Duitsers het huis te doorzoeken op voedsel. Daar had de vrouw van de vernuftige boer net een paar grote kazen uit de schuilplaats gehaald om uit te delen. Snel dook ze haar bed in met de kazen en vertelde de Duitsers dat ze hoogzwanger ziek lag te zijn. Ze lieten haar meteen met rust en vertrokken. De vernuftige boer was blij dat hij een vernuftige vrouw had. Hij was ook blij dat hij zo vernuftig was geweest z’n auto te verstoppen onder een grote berg takken. Je wist nooit waar dat ding nog eens goed voor zou zijn. Eén bange dorpeling dacht dat hij vernuftiger was dan de vernuftige boer. Die had namelijk besloten de Duitsers te vertellen dat er een auto onder de takken verstopt was. Maar toen ze die op kwamen halen, bleek de vernuftige boer toch het vernuftigst: hij had de accu eruit gehaald en verstopt. De Duitsers zeiden dat ze de auto de volgende dag op zouden halen dus benaderde de vernuftige boer meteen de Utrechtse ondergrondse, die ‘m snel kwamen halen en een vervalst ontvangstbewijs gaven. Zo kon de boer de volgende dag bij de Duitsers bewijzen dat hun collega’s de auto al hadden opgehaald. Die “collega’s” reden er de rest van de oorlog mee door de stad, onder leiding van een accentloos Duitssprekende man in gestolen uniform. De man is helaas vlak voor het eind van de oorlog omgekomen in een concentratiekamp, maar de auto kon de vernuftige boer na de oorlog weer ophalen op een binnenplaatsje achter voormalig politiebureau Tolsteeg, waar het voertuig vlak onder de neus van de Duitsers had gestaan. Toen bleek nog eens hoe vernuftig de vernuftige boer de oorlog doorgekomen was, want al het geld dat hij aan andere leveranciers had gegeven voor ander soort voedsel, bleek op slag waardeloos met de invoering van het tientje van Lieftinck dat iedere inwoner kreeg om een nieuwe start mee te maken.
De vernuftige boer dook meteen in de nieuwe ontwikkelingen, die in de Verenigde Staten tijdens de oorlog gewoon door waren gegaan, door met geleend geld een melkmachine en tractor te kopen en een volautomatisch ingerichte varkensstal te laten bouwen. Voor hij het wist ging het hem weer voor de wind en kon hij zijn vier kinderen met een gerust hart en een flinke bruidsschat achterlaten. Het is maar goed dat hij de laatste twintig jaar niet heeft meegemaakt, want dan had hij lijdzaam toe moeten zien hoe zijn inmiddels kleinkinderen nog maar net het hoofd boven water kunnen houden door de bizarre toename van allerlei regeltjes die het boer zijn in Nederland nagenoeg onmogelijk maken. Aan de andere kant: ook zijn kleinkinderen blijken vernuftig te zijn, want verschillende van hen zijn een nieuwe tak ingeslagen op het gebied van Plattelandstoerisme. Nu kun je op het boerderijterras van de vernuftige boer bijvoorbeeld hongerige Utrechters zien zitten aan een lunch in de theetuin van zijn kleindochter, geeft zijn kleinzoon rondleidingen aan basisscholieren in het boerenbedrijf en wordt de hooizolder drukbezocht door kunstminnende bezoekers die er een kijkje nemen in het schildersatelier van zijn schoondochter.
Foto: de vernuftige boer en zijn vrouw
